Kamu ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla devlet tarafından gerçekleştirilecek kamu hizmetleri, düzenli mali kaynakların bulunmasını gerektirmekte olup; söz konusu kaynakların önemli kısmı vergilerle sağlanmakta, farklı bir ifadeyle vergiler devletin önemli bir finansman aracı olmaktadır.
Vergi, devletin fonksiyonlarını gerçekleştirebilmesi bakımından önemli bir finansman aracı olmasının yanında; gelir dağılımının düzenlenmesi ve ekonomik istikrarın sağlanması gibi sosyo-ekonomik amaçların gerçekleştirilmesinde de önemli bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır.
Gerek finansman ihtiyacının sağlanması, gerekse sosyal ve ekonomik amaçların gerçekleştirilmesi bakımından vergi almak durumunda olan devlet, mali egemenliğinden hareketle vergilendirme yetkisini kullanmaktadır.
Vergi, devletin egemenliği altında vatandaş olarak yaşamanın sonucu, kişilerin gelirleri, servetleri ve harcamaları üzerinden kamu gücü kullanılarak alınan, dolayısıyla hemen herkesin pek iyi bakmadığı bir olgudur.
Bu noktada devleti yönetenlere düşen görev, bu olumsuz bakışı asgari düzeye indirmek, kişilerin vergiye gönüllü uyumunu azami düzeye çıkarmaktır.
Vergiye gönüllü uyumun sağlanmasının ise üç temel koşulu bulunmaktadır.
Birincisi, “vergide adaletin sağlanması”, ikincisi “tahsil edilen vergilerin kamunun yararına kullanıldığına” vatandaşın inanması, üçüncüsü ise “vergi yükünün taşınabilir boyutlarda olması (maliyet artırıcı olmaması)” dır.
Vergi Adaleti:
KKTC ekonomisinde “vergi adaletinden “söz etmek mümkün değildir.
Bugün KKTC de en çok vergi kamu çalışanları tarafından ve de ithalat yapan esnaf tarafından ödenmektedir.
Her ikisi de “Kaynakta Kesilen Vergi” olarak toplanan vergilerdir.
Kamu çalışanlarının brüt maaşları üzerinden hesaplanan “gelir vergisi” maaş bodroları üzerinden, ithalat yapan esnaf ise gümrük hattında vergisini peşinen ödemektedir.
Bunun dışında kalan birçok farklı sektörde hizmet gösteren işletmeler, kamu harici ikinci bir iş yapan Devlet memurları, kayıt dışı çalışan işçiler v.b birçok işletme ise vergi ödememekte veya ödemesi gereken vergiden az bir miktar ödeyerek vergi adaletinde eşitsizliğe yol açmaktadır.
Ayrıca Devlet, her seçim sonrasında çıkarttığı “Afflar” ile, bu vergi eşitsizliğini desteklemektedir.
Verginin Kamu Yararına Kullanılması:
KKTC Bütçesinde kamu harcamalarının ne boyutta olduğu ve siyasi rant uğruna kamu bütçesinin nasıl boşaltıldığı herkesin bilgisi dahilindedir.
Devlet Kamu harcamalarını karşılamak adına vergi toplarken, kendi siyasi rantını korumak adına birçok farklı Bütçe kalemlerinden ödemeler yapmaktadır.
Bunun bilinci içerisinde olan vatandaş “Ben neden vergi ödeyim ki, yandaşlar zengin olsun diye mi?” felsefesine inandığından vergisini ödemekten kaçınmaktadır.
Vergi Yükü:
KKTC Vergi sistemindeki “vergi yükü”, rekabeti yok edici ve piyasaların pahalılığına neden olan bir yapı içerisindedir.
Yüksek vergi maliyeti diğer iki temel nedenin de ana sebebini oluşturmaktadır.
Kazanç elde etmeden vergi ödeme esasına dayanan KKTC Vergi Sisteminde, Devletin borçlu olduğu “peşin ödenen vergilerin (stopajların)” mahsubuna dahi izin verilmemektedir.
Yukarıda sıralamış olduğum nedenler kayıt dışı ekonominin en öncelikli nedenlerini oluşturmaktadır.
Kayıtdışı ekonomi, kamu finansman dengesi üzerinde yarattığı olumsuz sonuçların yanısıra, vergisini tam ve zamanında ödeyen mükelleflerle kayıtdışı çalışan mükellefler arasında rekabet eşitsizliğine yol açarak haklı tepkilerin de oluşmasına neden olmaktadır.
Kayıtdışı ekonominin daraltılması ve ekonomi içindeki payının azaltılması için öncelikle kayıtdışı faaliyete yol açan nedenlerin ortadan kaldırılması gerekmektedir. Kuşkusuz kayıtdışı ekonominin, ekonomik nedenlerinin yanında sosyolojik nedenleri de vardır.
Örneğin, hızlı nüfus artışı ve göçlerin meydana getirdiği işsizlik ve çarpık kentleşme, işgücü piyasasının olumsuz etkilemekte ve bu durum kayıtdışı istihdama ortam hazırlamaktadır.
KKTC deki Kayıtdışı Ekonominin Kayıt Altına Alınmasını Engelleyen Faktörler:
1- KKTC’de mükellef olmanın zorluğu (bürokrasi ve maliyetler)
2- Vergi oranlarının yüksekliği
3- Vergi uygulamalarının karmaşıklığı ve zorluğu
4- Otokontrol sistemlerinin yetersizliği
5- Teknolojik yetersizlik
6- Hamiline işlemlerin yaygınlığı
7- KKTC’de kayıtlı işçi çalıştırmanın maliyetinin yüksek olması
8- Siyasi Yapı
9- Kontrolsüz nüfus artışı
10-Gümrük hattında yaşanan olumsuzluklar
11-Korumacılık esasına dayalı sektörel gelişmeler
…v.b…
Henüz mesaj yok